قراردادهای پیمانکاری از جمله قراردادهایی هستند که در زمینه‌های مختلف صنعتی و عمرانی بین کارفرما و پیمانکار انعقاد می‌شوند. این قراردادها می‌توانند بر اساس نوع فعالیت‌هایی که پیمانکار بر عهده دارد، به دسته‌های مختلفی تقسیم بندی شوند. دو نوع رایج از این قراردادها، قراردادهای PC و EPC هستند که در این مطلب به بررسی تفاوت‌های آنها می‌پردازیم.

قرارداد PC مخفف Procurement and Construction است که به معنای تامین و اجرا می‌باشد. در این نوع قرارداد، پیمانکار فقط مسئولیت تامین تجهیزات و مصالح و اجرای کار را بر عهده دارد و طراحی پروژه توسط کارفرما یا مشاور انجام می‌شود.

قرارداد EPC مخفف Engineering، Procurement and Construction است که به معنای مهندسی، تامین و اجرا می‌باشد. در این نوع قرارداد، پیمانکار کلیه فعالیت‌های طراحی، تامین و اجرای پروژه را بر عهده دارد و کارفرما فقط نقش نظارتی دارد.

تفاوت در محدوده کار

یکی از تفاوت‌های اصلی بین قراردادهای PC و EPC در محدوده کار یا Scope of Work آنها می‌باشد. محدوده کار به مجموعه‌ای از فعالیت‌ها، خدمات، تحویل‌ها و مستنداتی اشاره دارد که پیمانکار موظف است در اجرای پروژه انجام دهد. محدوده کار باید به صورت واضح و دقیق در قرارداد تعیین شود تا ابهامات و اختلافات بین طرفین کاهش یابد.

در قرارداد PC، محدوده کار پیمانکار شامل دو بخش اصلی است: تامین و اجرا. پیمانکار باید تجهیزات و مصالح مورد نیاز پروژه را بر اساس مشخصات فنی و استانداردهایی که توسط کارفرما یا مشاور تعیین شده‌اند، تهیه و تحویل دهد. همچنین پیمانکار باید کارهای اجرایی را بر اساس طرح‌ها و نقشه‌هایی که توسط کارفرما یا مشاور ارائه شده‌اند، انجام دهد. پیمانکار در این نوع قرارداد، هیچ مسئولیتی در زمینه طراحی پروژه ندارد و فقط باید طبق آن عمل کند.

در قرارداد EPC، محدوده کار پیمانکار شامل سه بخش اصلی است: مهندسی، تامین و اجرا. پیمانکار باید کارهای طراحی پروژه را بر اساس نیازها و اهداف کارفرما انجام دهد و مستندات مربوطه را تهیه و تأیید کند. پیمانکار همچنین باید تجهیزات و مصالح مورد نیاز پروژه را بر اساس طراحی خود تهیه و تحویل دهد. در نهایت پیمانکار باید کارهای اجرایی را بر اساس طراحی خود انجام دهد و پروژه را به کارفرما تحویل دهد. پیمانکار در این نوع قرارداد، مسئولیت کامل طراحی، تامین و اجرای پروژه را بر عهده دارد و کارفرما فقط نقش نظارتی دارد.

تفاوت در مسئولیت‌های پیمانکار

تفاوت دیگری که بین قراردادهای PC و EPC وجود دارد، در مسئولیت‌های پیمانکار است. مسئولیت پیمانکار به تعهداتی اشاره دارد که پیمانکار باید در اجرای پروژه به آنها پایبند باشد و در صورت عدم انجام آنها، مسئول پاسخگویی به کارفرما باشد. مسئولیت‌های پیمانکار می‌توانند در زمینه‌های مختلفی مانند کیفیت، زمان، هزینه، ایمنی، محیط زیست و غیره باشند.

در قرارداد PC، مسئولیت‌های پیمانکار محدودتر از قرارداد EPC است. پیمانکار فقط مسئولیت تامین و اجرای پروژه را بر عهده دارد و باید از کیفیت و زمان‌بندی کارهای خود اطمینان حاصل کند. پیمانکار در این نوع قرارداد، هیچ مسئولیتی در زمینه طراحی پروژه ندارد و فقط باید طبق آن عمل کند. پیمانکار همچنین باید از رعایت استانداردهای ایمنی و محیط زیست در اجرای پروژه اطمینان حاصل کند.

در قرارداد EPC، مسئولیت‌های پیمانکار گسترده‌تر از قرارداد PC است. پیمانکار مسئولیت کامل طراحی، تامین و اجرای پروژه را بر عهده دارد و باید از کیفیت و زمان‌بندی کلیه فعالیت‌های خود اطمینان حاصل کند. پیمانکار در این نوع قرارداد، باید از تطابق طراحی خود با نیازها و اهداف کارفرما اطمینان حاصل کند و در صورت بروز هرگونه تغییر یا اصلاح، با کارفرما هماهنگ شود. پیمانکار همچنین باید از رعایت استانداردهای ایمنی و محیط زیست در طراحی و اجرای پروژه اطمینان حاصل کند.

تفاوت در هزینه‌ها

هزینه‌ها یکی از عوامل مهم در انتخاب نوع قرارداد بین کارفرما و پیمانکار است. هزینه‌ها می‌توانند بر اساس نوع قرارداد، متغیر یا ثابت باشند. هزینه‌های متغیر به آنهایی گفته می‌شود که بر اساس شرایط و عوامل مختلف مانند نرخ ارز، قیمت مصالح، نرخ دستمزد و غیره تغییر می‌کنند. هزینه‌های ثابت به آنهایی گفته می‌شود که بر اساس قرارداد از قبل تعیین شده‌اند و تغییر نمی‌کنند.

در قرارداد PC، هزینه‌های پیمانکار بیشتر متغیر هستند. پیمانکار برای تامین تجهیزات و مصالح، معمولا از طریق مناقصه‌ها و مزایده‌ها اقدام می‌کند و بر اساس نرخ بازار خرید می‌کند. این باعث می‌شود که هزینه‌های تامین به شرایط بازار وابسته باشند و ممکن است افزایش یا کاهش یابند. همچنین پیمانکار برای اجرای کار، معمولا از طریق قراردادهای فرعی با زیرپیمانکاران اقدام می‌کند و بر اساس نرخ دستمزد و سایر هزینه‌های اجرایی پرداخت می‌کند. این نیز باعث می‌شود که هزینه‌های اجرا به شرایط بازار وابسته باشند و ممکن است افزایش یا کاهش یابند. در نتیجه، پیمانکار در قرارداد PC، بیشتر خطر تغییر هزینه‌ها را می‌پذیرد و باید از روش‌های مختلفی برای کنترل و مدیریت هزینه‌ها استفاده کند.

در قرارداد EPC، هزینه‌های پیمانکار بیشتر ثابت هستند. پیمانکار برای تامین تجهیزات و مصالح، معمولا از طریق قراردادهای ثابت قیمت با تأمین‌کنندگان اقدام می‌کند و بر اساس قیمتی که در قرارداد تعیین شده‌است، خرید می‌کند. این باعث می‌شود که هزینه‌های تامین از تغییرات بازار مستقل باشند و تغییر نکنند. همچنین پیمانکار برای اجرای کار، معمولا از طریق قراردادهای ثابت قیمت با زیرپیمانکاران اقدام می‌کند و بر اساس قیمتی که در قرارداد تعیین شده‌است، پرداخت می‌کند. این نیز باعث می‌شود که هزینه‌های اجرا از تغییرات بازار مستقل باشند و تغییر نکنند. در نتیجه، پیمانکار در قرارداد EPC، کمتر خطر تغییر هزینه‌ها را می‌پذیرد و باید از روش‌های مختلفی برای کیفیت و زمان‌بندی پروژه استفاده کند.

مزایا و معایب هر دو قرار داد

هر دو نوع قرارداد PC و EPC مزایا و معایب خاص خود را دارند که بر اساس نوع پروژه و شرایط کارفرما و پیمانکار می‌توانند متفاوت باشند. به طور کلی، می‌توان مزایا و معایب هر دو قرارداد را به شرح زیر بیان کرد:

قرارداد PC:

مزایا:

• کارفرما می‌تواند در طراحی پروژه دخالت داشته باشد و نیازها و اهداف خود را بهتر بیان کند.
• کارفرما می‌تواند از هزینه‌های کمتری برای پیمانکار برخوردار شود، زیرا پیمانکار مسئولیت طراحی را ندارد و می‌تواند از رقابت بازار برای تامین و اجرا استفاده کند.

 معایب:

• کارفرما باید مسئولیت طراحی پروژه را بر عهده بگیرد و از مشاوران متخصص استفاده کند که ممکن است هزینه‌بر باشد.
• کارفرما باید خطر تغییر هزینه‌های تامین و اجرا را متقبل شود و از روش‌های مدیریت خطر استفاده کند.

قرارداد EPC:

مزایا:

• کارفرما می‌تواند از یک پیمانکار واحد برای انجام کلیه فعالیت‌های پروژه استفاده کند و نیاز به هماهنگی با طرفین دیگر را کاهش دهد.
• کارفرما می‌تواند از هزینه‌های ثابت برای پیمانکار برخوردار شود، زیرا پیمانکار مسئولیت تغییر هزینه‌های تامین و اجرا را بر عهده دارد و از قراردادهای ثابت قیمت استفاده می‌کند.

معایب:

• کارفرما نمی‌تواند در طراحی پروژه دخالت داشته باشد و باید به تخصص و تجربه پیمانکار اعتماد کند.
• کارفرما می‌تواند از هزینه‌های بیشتری برای پیمانکار متحمل شود، زیرا پیمانکار مسئولیت کامل پروژه را بر عهده دارد و می‌تواند از قیمت‌گذاری بالاتر برای تامین و اجرا استفاده کند.

نتیجه‌گیری

با توجه به مطالب گفته شده، می‌توان گفت که قراردادهای PC و EPC دو نوع مختلف از قراردادهای پیمانکاری هستند که در زمینه‌های مختلف صنعتی و عمرانی کاربرد دارند. این دو نوع قرارداد، تفاوت‌های مهمی در محدوده کار، مسئولیت‌ها و هزینه‌های پیمانکار دارند که بر اساس نوع پروژه و شرایط کارفرما و پیمانکار می‌توانند مزایا و معایب خاص خود را داشته باشند. بنابراین، انتخاب نوع قرارداد باید با توجه به عوامل مختلفی مانند میزان کنترل، خطر، هزینه، زمان، کیفیت و غیره انجام شود. همچنین باید در نظر داشت که هر دو نوع قرارداد، نیاز به تعریف واضح و دقیق محدوده کار، شرایط عمومی و خاص قرارداد، مستندات فنی و قانونی و روش‌های حل اختلاف دارند تا احتمال بروز ابهامات و اختلافات بین طرفین کاهش یابد.